Use of Swatcher Cover in Rural Architecture of Lake Van Basin

Abstract

Van Gölü Havzası, Anadolu topraklarındaki erken yerleşim alanlarından biridir. Ayrıca Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının da bu bölgeye yapıldığı bilinmektedir. Havzaya en eski yerleşimlerin kesin olarak ne zaman yapıldığı bilinmemesine rağmen yapılan çalışmalar sonucunda M.Ö. 4000 yılından itibaren Asya kökenli Hurriler'in yerleşimlerinin olduğu iddia edilmektedir. Ayrıca Van Kalesi yakınlarındaki Tilkitepe'de yapılan arkeolojik çalışmalarda Kalkolitik döneme tarihlendirilen M.Ö. 4000 yıllarına ait küçük buluntular ele geçirilmiştir. Havzayı oluşturan Van ve Bitlis'te mimari kent ve kırsaldaki yerleşimlerden oluşmaktadır. Bölgede inşa edilmiş yapılar zamanla gelişmiş ve değişimler geçirmiştir. Bunun sonucunda geçmişten günümüze kadar farklı yapı tipleri oluşmuştur. Van Gölü Havzası'ndaki kırsal alanlarda farklılık oluşturan mimari öğelerden birisi kırlangıç örtü sistemidir. Kırsal mimari içerisinde geleneksel yapım teknikleri ile oluşturulmuş kırlangıç örtünün özgün bir biçimlenişi bulunmaktadır. Kırlangıç örtü, bölgenin sivil mimarisinde yaygın kullanılan bir örtü sistemidir. Van Gölü Havzası'nda yaklaşık yüzü aşkın kırlangıç örtülü yapı tespit edilmiştir. Bunların bir bölümü günümüze ulaşmazken, bugün sağlam durumdaki 58 yapı tez kapsamında ele alınmıştır. Çalışmada incelenmiş olan kırlangıç örtülerden en eski tarihli olanları 200 yıllıktır. Ancak daha öncesinde de bu örtü sisteminin bölgede kullanıldığı kuvvetle muhtemeldir. Sivil mimari, anıtsal mimarinin aksine -niteliksiz ve basit malzemenin- kullanılması sebebiyle de- zaman içerisinde daha hızlı yok olmaktadır. Bu örtüde ahşap kullanılması bu yapıların günümüze ulaşamamasında en büyük etken olarak görülmektedir. İnceleme alanında Güroymak, Gevaş, Gürpınar ve Başkale ilçeleri kırsalında yoğun olarak görülen örtü sistemi, havzadaki diğer ilçelerde de kullanım alanı bulmuştur. Konut, tandır evi, depo ve ahır gibi çeşitli mekânların üzerini örtmek için kullanılan ve geleneksel nitelik taşıyan kırlangıç örtü, yaklaşık son 50 yıldır kullanılmadığından dolayı kırsal mimaride yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Van Lake Basin is one of the early settlement areas in Anatolia. It is also known that the first Turkish raids to Anatolia were made in this region. Although it is not known exactly when the oldest settlements were made in the basin, as a result of the studies carried out, it was found in the BC. It is claimed that there are settlements of Hurrians of Asian origin since 4000 BC. In addition, in the archaeological studies carried out in Tilkitepe, near the Van Castle, it was dated to the Chalcolithic period. Small finds dating back to 4000 years have been recovered. In Van and Bitlis, which form the basin, the architecture consists of urban and rural settlements. The structures built in the region have developed over time and have undergone changes. As a result, different building types have emerged from the past to the present. One of the architectural elements that make a difference in rural areas in the Van Lake Basin is the swallow cover system. There is a unique form of the swallow cover created with traditional construction techniques in rural architecture. The swallow cover is a widely used cover system in the civil architecture of the region. More than a hundred swallow-covered structures have been identified in the Van Lake Basin. While some of them have not survived, 58 buildings that are in good condition today are discussed within the scope of the thesis. The oldest of the swallow covers examined in the study are 200 years old. However, it is highly probable that this cover system was used in the region before. Civil architecture, unlike monumental architecture, disappears faster over time due to the use of low-quality and simple materials. The use of wood in this cover is seen as the biggest factor in the failure of these structures to reach the present day. The cover system, which is intensely seen in the rural areas of Güroymak, Gevaş, Gürpınar and Başkale districts in the study area, has also found use in other districts in the basin. The traditional dovetail cover, which is used to cover various places such as residences, tandoori houses, warehouses and barns, is in danger of extinction in rural architecture because it has not been used for the last 50 years.