Poetîkaya Haîkûyê di Helbesta Kurdî (Kurmancî) de

Abstract

Japon şiiri haiku, dünyanın en kısa şiiri olarak bilinir. Haiku/hokku, 17. yüzyılda Matsuo Bashō tarafından bağımsız bir şiir haline getirilmiş ve haiku poetikası 19. yüzyılın sonlarında Masaoka Shiki tarafından modern bir özellik kazanmıştır. Haiku, 20. yüzyılın başlarında Batı şiirine girmiş ve özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra dünya edebiyatında yerini almıştır. Haiku şiir türü, 2000'li yıllardan itibaren modern Kürt şiirinde yazılmaya başlanmış olup Kürt haiku şairleri ve eserlerinin artmasıyla birlikte haiku, Kürt edebiyatında da giderek daha fazla yer edinmektedir. Bu tez, haiku poetikasına göre Berken Bereh'in Haiku (2020), Kawa Nemir'in Morana Gerdûnê (2017), Ulku Bîngol'ün Dengê Pepûkê (2020), Sidîq Gorîcan'ın Gumbil (2022) ve Ergîn Sertem'ın Sihrên Mizewran (2022) adlı Kürtçe (Kurmanci) haiku eserlerinin analizine odaklanmaktadır. İnceleme, çalışmanın konusu olan Kürtçe (Kurmanci) haiku eserlerinin ve haiku şairlerinin haiku poetikasını nasıl kullandıkları ve ele aldıkları sorunu üzerine kurulmuştur. Şimdiye kadar Kürt (Kurmanci) edebiyatı alanında haiku poetikası hakkında ve onun Kürt (Kurmanci) şiirine olan yansıması üzerine kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Çalışma, bu eksikliği tamamlamayı, boşluğu doldurmayı ve Kürt şiiri araştırmalarına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu çalışma, yöntem olarak beş eseri biçimsel ve içeriksel (tematik) açıdan incelemektedir. Bu bağlamda, ana konuyu analiz etmek için teorik bir çerçeve olarak haikunun beslendiği kaynaklar ve haiku poetikası belirlenmiştir. Çalışmanın sonucu, beş haiku şairinin ortak noktalarının yanı sıra kendi şiir dil ve üsluplarına göre haikularını, haiku dünyalarını oluşturduklarını göstermektedir. Ayrıca, eserlerinde klasik ve modern haiku şiirinin özelliklerini kullanmışlar ve Japon haiku şiirine Kürt şiirinin, kültürünün özelliklerini kazandırmışlardır. Bu çalışma, Kürt haiku şairlerinin ve eserlerinin incelenmesine dair bir örnek teşkil eder ve aynı zamanda araştırmacıları haiku poetikası, kültürel semantik ve karşılaştırmalı edebiyat alanlarında araştırma yapmaya teşvik eder.Japanese haiku poetry is known as the world's shortest form of poetry. Haiku/hokku was established as an independent poetic form by Matsuo Bashō in the 17th century, and haiku poetics gained a modern character in the late 19th century through Masaoka Shiki. Haiku entered Western poetry in the early 20th century and has taken its place in world literature, particularly since the second half of the 20th century. The haiku poetry form began to be written in modern Kurdish poetry in the 2000s, and with the increase in Kurdish haiku poets and their works, haiku is gradually gaining more ground in Kurdish literature. This thesis examines Berken Bereh's Haiku (2020), Kawa Nemir's Morana Gerdûnê (2017), Ulku Bîngol's Dengê Pepûkê (2020), Sidîq Gorîcan's Gumbil (2022), and Ergîn Sertem's Sihrên Mizewran (2022). The study is based on the question of how the Kurdish (Kurmanji) haiku works and haiku poets, which are the subject of the study, use and approach haiku poetics. So far, no comprehensive study has been conducted on haiku poetics and its reflection in the field of Kurdish (Kurmanji) literature and in the Kurdish (Kurmanji) poetry. The study aims to fill this gap and contribute to Kurdish poetry research. Methodologically, this study examines five works from a formal and thematic (content) perspective. In this context, the sources that haiku and haiku poetics draws upon have been identified as a theoretical framework for analysing the main topic. The result of the study shows that five haiku poets have created their own haiku worlds based on their shared characteristics as well as their own poetic language and styles. Furthermore, they have utilised the characteristics of classical and modern haiku poetry in their works and have incorporated the characteristics of Kurdish poetry and culture into Japanese haiku poetry. This study serves as an example for the examination of Kurdish haiku poets and their works and also encourages researchers to conduct research in the fields of haiku poetics, cultural semantics and comparative literature.