Orta ve Yukarı Kurmanci Lehçesi Arasındaki Anlam Bir Bakmından Zamirler

Abstract

Di parvekirina bêjeyên zimanî de, cînav (bernav), beşek ji beşên axivtinê ye. Di pêvajoya hevokan de, cînav weki ku navlêkirina wan ji dide nasîn şûna navan digrin. Wekî: Azad pênûsek da zînê. (wî) pênûsek da (wê). Kê kî dît? Nazê Şirîn dît. Ji ber vê cigirtinê jî, çawa nav - li gora hel û mercên kombêjiyê- dibin kom, wisan jî, hindek cînav- li gora beş û taybetiyên xwe- dibin kom. Di zimanê kurdi de, gelek beşên cînavan hene. Hinek ji wan bi şêwazeke taybet dibin kom. Hinek jî, bêguherîn dimînin û nayên kom kirin. Ji ber vê yekê, divê em kombêjiya her beşekî cînavan cuda qala wê bikin. Di zimannasî û rêzimanê de, cînav ew peyv in ku dikarin cihê navdêran yan jî komikên navdêran bigire. Navê cînavan jî ji vê tê: cî-nav anku cîgirên navan yanî peyvên ku cihên navan/navdêran digire. Di warê cûreyên cuda-cuda yên cînavan de termînolojiya me hê baş cihê xwe negirtiye bi taybetî jî ji ber ku ji bilî cînavên kesî cînavên din yên kurdî kêm hatine vekolîn. Cînav bi awayekî gelemperî cihê navdêra digire, da ku navdêr pir di hevokan de dûbare nebe û xwendekar bê aciz û pir cih jî negire. Di rêzimannasiya kurmancî de çendîn formên peyva cînav hatine bikaranîn: cînav, cînavk, cihnav, cihnavk. Forma kurmanciya navîn bi piranî cênaw' e. Xebata me cî dide têgeh û pênaseya cînavê û cureyên wê di herdu zaravayên kurmanciya navîn û ya jorîn de. Cînavê ji aliyê wateyê ve berawird dike, wekhevî û cudatiya wan diyar dike.Dilbilimsel kelimelerin bölünmesinde zamirler konuşmanın bir bölümü olarak alınmaktadır. Cümle sürecinde, isim onları tanımladığı için zamirler isimlerin yerini alır. Mesela: Azad, Zine'ye bir kalem verdi. (ona) bir kalem verdi. Kim kimi gördü? Naz, Şirin'i gördü. Bu çeşitlilik nedeniyle, isimler grubun bağlamına ve koşullarına göre gruplandırıldığı gibi, bazı zamirler de kısımlarına ve özelliklerine göre gruplandırılabilir. Kürt dilinde zamirlerin pek çok bölümü vardır. Bazıları özel bir şekilde gruplandırılmıştır. Bazıları değişmeden olduğu gibi kalır. Bu nedenle zamirlerin her bir parçasının kombinasyonunu farklı şekilde ele almak gerekebilmektedir. Dilbilim ve gramerde zamirler, isimlerin veya isim gruplarının yerini alabilen kelimelerdir. Zamirlerin adları şu kökten gelmektedir: Bunlarda, cî-nav/yer-ad gibi iki farklı kelimenin bitişmesiyle ismin yerine geçen şey anlamı katar. Terminolojimiz, özellikle diğer Kürtçe zamirleri şahıs zamirlerine göre daha az çalışıldığı için, farklı zamir türleri açısından henüz iyi bir yer edinmemiştir. Zamir genelde olarak ismin yerini alır, böylece isim cümlelernde kendini çok fazla tekrarlamaz ve öğrencinin fazla sıkıntı yaşamasına gerek kalmaz. Kürtçe dilbilgisinde çeşitli zamir biçimleri kullanılır: Cînav, cînavk, cihnav, cihnavk şeklindedir ki bunun türkçedeki karşılığı 'zamir'dir. Sorani formu genellikle 'cinaw' şeklindedir. Çalışmamız zamirilerin kavram ve tanımı ile orta ve yukarı Kürtçenin her iki lehçesindeki zamir türlerini konu edinmektedir. Ayrıca zamirleri anlam yönünden karşılaştırarak benzer ve ayrı yönlerini ortaya koymaktadır.