Hitit Metinlerinde Geçen Hurri Tanrı Çiftleri:“nabarbı-šuṷala” “uršuı-ıškallı”

Abstract

MÖ. II.bin yıllarında Anadolu'da büyük bir uygarlık kurmuş olan Hititler Politeist (çok tanrılı) bir inanç sistemine sahiptiler. Hitit resmi dini ve pantheonunda kendilerine özgü Hint-Avrupalı tanrılar; Hatti kökenli tanrılar, Luvi ve Pala tanrıları, Hurri tanrıları, Hurriler aracılığıyla Mezopotamya'dan Sumer ve Babil tanrıları ve de Hurriler'le birlikte bulunan Indo-Ari kökenli etnik zümrenin tanrıları yer almaktadır. Hitit çiviyazılı metinlerden Hurri tanrılarının Hitit resmi pantheonunda çok önemli bir yere sahip oldukları ve buna göre kutsandıkları öğrenilmektedir. Hitit resmi pantheonunda Hurri tanrı çiftlerinin sayısı oldukça fazladır. Tanrı NIN.URTA'nın zevcesi olan Tanrıça Nabarbi'nin adı ilk kez Orta Hitit dönemine tarihlendirilen Hitit çiviyazılı metinlerde geçmektedir. Tanrıça Nabarbi Yazılıkaya Açıkhava Tapınağı'nda 51 numaralı kabartmada tasvir edilmiştir ve ?atti?aza Antlaşması'nda antlaşmaya tanıklık eden tanrılar listelerinde hem Hitit tanrıları hem de Hurri tanrıları arasında yer almıştır. Tanrıça Nabarbi ile bağlantılı olarak çok sık geçen ?u?ala ise Hurri kökenlidir. Metinlerin çoğunda ?u?ala ve Tanrıça Nabarbi birlikte kutsanılmıştır. Ancak birkaç metinde ise bu tanrıçiftinin ayrı ayrı kutsanıldığı da görülmektedir. Hurri kökenli olan Ur?ui ve I?kalli tanrı çifti Hitit kült metinlerinde bazen tanrı determinatifi olmadan geçmektedir. Tanrı çiftinin adı Tanrıça ?epat'ın kaluti-listelerinde çok sık geçmektedir. Bu metinlerde adları Nabarbi ve ?u?ala'dan sonra; ?ala? ve Bitin?i'den ise önce geçmektedir. Aleppo'nun Te?up ve ?epat'ının Kültü listesinde ise bu tanrı grubunun adları Bentikalli'den önce; Ha?untar?i'den sonra geçmektedir. KUB 45.48 (Bo 2951)+ KUB 45.71 (Bo 3882)'de ise adları Adamma ve Kubaba'dan sonra geçmektedir