Plants of Van in the Context of Applied Folklore and Ethnobotany

Abstract

Bu çalışma, Van ilindeki bitkilerin halk kültüründeki rolünü inceleyerek, geleneksel bilgi ve uygulamaların belgelenmesini ve bu bilginin sürdürülebilirliğine katkı sunmayı amaçlamaktadır. Araştırma, bitkilerin sağlık, beslenme, el sanatları, toplumsal ritüeller ve kültürel mirastaki işlevlerini analiz etmeye odaklanmıştır. Ayrıca bu bitkilerin yerel ekonomi ve halk sağlığı açısından katkıları değerlendirilmiştir. Van il merkezi ile İpekyolu, Tuşba, Edremit, Gevaş, Gürpınar, Muradiye, Çaldıran ve Erciş ilçelerine bağlı mahalle ve köylerde saha çalışmaları yapılmıştır. Görüşme derleme yöntemiyle 103 katılımcıdan elde edilen veriler, bitkilerin halk mutfağındaki yeri, geleneksel tedavi yöntemleri, toplumsal ritüeller ve el sanatlarındaki kullanımlarına ilişkin kapsamlı bilgiler sunmuştur. Bu çerçevede 221 farklı bitki türünün kullanımı tespit edilmiştir. Somut Olmayan Kültürel Miras'ın Korunması Sözleşmesi (SOKÜM) kapsamında, bitkilerin kültürel aktarım süreçlerindeki rolleri değerlendirilmiş; Van ağzı ve Anadolu'daki bitki adlandırma pratikleri incelenmiştir. Van, Türkiye'deki endemik bitkilerin %1.8'ine ev sahipliği yapmaktadır. Bu zenginlik, halkın günlük yaşamında hem ekonomik hem de kültürel olarak önemli bir yer tutmaktadır. Katılımcılar, 60'tan fazla yöresel yemek ve gıdada bitki kullanımına atıfta bulunmuştur. Otlu peynir, keledoş ve ayran aşı gibi lezzetler, bitkisel çeşitliliğin mutfak kültürüne etkisini göstermektedir. Üzerlik otu, nar ve buğday gibi bitkiler ise ritüellerde bereket ve koruma sembolü olarak kullanılmaktadır. Ayrıca dijitalleşmenin, geleneksel botanik bilgisinin korunması ve yaygınlaştırılmasındaki rolü vurgulanmıştır. Van'a özgü ürünlerin tanıtımı sağlanarak bu bilginin sürdürülebilirliği desteklenmiştir. Çalışma, bölgenin biyokültürel mirasını belgeleyerek halk sağlığına, kültürel sürekliliğe ve yerel kalkınmaya katkı sağlamayı hedeflemiştir.

This study aims to examine the role of plants in the folk culture of Van Province and to contribute to the documentation and sustainability of traditional ethnobotanical knowledge and practices. The research focuses on analyzing the functions of plants within the domains of health, nutrition, handicrafts, communal rituals, and intangible cultural heritage. Additionally, it evaluates the contribution of these plants to local livelihoods and public health. Fieldwork was conducted in neighborhoods and villages affiliated with Van city center and its districts: İpekyolu, Tuşba, Edremit, Gevaş, Gürpınar, Muradiye, Çaldıran, and Erciş. Data were collected through oral history interviews with 103 participants, providing extensive information about the use of plants in folk cuisine, traditional healing practices, ritual contexts, and craftwork. A total of 221 plant species were recorded. In the context of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage (ICH), the role of plants in processes of cultural transmission was evaluated, and vernacular plant naming practices in Van and Anatolia were examined. Van harbors approximately 1.8% of Turkey's endemic flora, and this biodiversity plays a significant cultural and economic role in everyday life. Participants referred to the use of plants in over 60 traditional dishes and food products. Local delicacies such as 'herbed cheese,' 'keledoş,' and 'ayran aşı' reflect the influence of plant diversity on culinary traditions. Ritual plants like Peganum harmala (wild rue), pomegranate, and wheat are also used as symbols of fertility, protection, and good fortune in belief systems. The study also highlights the impact of digitalization in preserving and disseminating traditional botanical knowledge. The promotion of Van's local plant-based products has supported both the transmission of knowledge and regional economic development. Ultimately, the research demonstrates that the biocultural heritage of the region is a vital resource for public health, cultural continuity, and sustainable local growth.