Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Somut Olmayan Kültürel Miras Farkındalığı, Algıları ve Deneyimlerinin İncelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının, Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) kavramı ve SOKÜM unsurlarına yönelik farkındalık, algı ve deneyimlerinin ortaya konması amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yaklaşımları kapsamında yapılan bu araştırmanın çalışma grubunu, 2024-2025 eğitim öğretim yılı güz döneminde Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümü’nde dördüncü sınıfa devam eden 28 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Çalışma grubuna sadece aynı bölümde son sınıfa devam eden sosyal bilgiler öğretmen adayları dahil edilerek amaçlı örnekleme ve tür olarak da benzeşik örneklem ile elverişli örneklem tercih edilmiştir. Veri toplama aracı üç bölümden oluşmaktadır. Bulgular da veri toplama aracıyla uyumlu olarak; (1) öğretmen adaylarının SOKÜM kavramına ve UNESCO SOKÜM Türkiye Temsili Listesi’ne kayıtlı unsurlara ilişkin farkındalıklarına yönelik bulgular; (2) kelime ilişkilendirme testine yönelik bulgular ve (3) öğretmen adaylarının SOKÜM unsurlarını deneyimleme durumlarına yönelik bulgular şeklinde üç bölüm halinde analiz edilmiştir. Genel olarak değerlendirildiğinde, öğretmen adaylarının yaklaşık yarısının SOKÜM tanımlarında “fiziksel olmayan / gözle görülemeyen / soyut” ifadelerinin yer aldığı görülmektedir. SOKÜM unsurlarının neler olduğuna dair ise öğretmen adayları tarafından en çok belirtilen unsurlar olarak “Karagöz”, “Meddahlık Geleneği” ve “Nevruz” öne çıkmaktadır. Kelime İlişkilendirme Testi’nde öğetmen adaylarının en çok çağrışım yapan kelimeyi “İftar ve Sosyo-Kültürel Gelenekleri”, “Meddahlık Geleneği”, “Nevruz” ve “Karagöz” unsurlarında yazdıkları saptanmıştır. Deneyimleme durumu açısından ise; “Türk Kahvesi ve Geleneği” ile “Çay Kültürü: Kimlik, Misafirperverlik ve Toplumsal Etkileşim Sembolü” unsurları, öğretmen adaylarının tamamının deneyimlediği unsurlardır. Ayrıca “Karagöz”, “İnce Ekmek Yapımı ve Paylaşımı Geleneği: Yufka”, “Nevruz” ile “İftar ve Sosyo-Kültürel Gelenekleri” yüksek oranda deneyimlenen diğer unsurları oluşturmaktadır. Ayrıca, öğretmen adaylarının neredeyse tamamı lisans eğitimlerinde SOKÜM ile ilgili bir ders almadıklarını belirtmişlerdir. Araştırma bulgularından hareketle, SOKÜM konularını ele alan bir dersin sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programlarında yer almasının faydalı olabileceği düşünülmektedir.