An Approach To the Second New Poetry in Terms of Archetypal Symbolism

Abstract

Carl Gustav Jung tarafından ortaya atılan arketipsel kuram, edebiyat eleştirisinde de yerini alır. İnsanoğlunun ortak davranışlarını araştıran kuramdan, Northop Frye, Leslie Fiedler, Maud Bodkin gibi yazarlar, bu teoriyi edebiyata yansıtırlar. Roman, hikâye, masal ve şiirlerdeki karakterlerin ortak davranışları, kolektif bilinçdışının bir ürünü olup mitoloji ve semboller yoluyla somutlaştırılır. Bunlara da 'arketip' adı verilir. Zıt davranışlar üzerinden anlam kazanan bu teori; roman, hikâye, masal ve şiir gibi türlerde eleştiri yöntemi olarak kullanılır. İlk olarak Batılı yazarların eserleri üzerinde incelenen bu teori, zamanla Türk edebiyatına da yansır. Edebiyatımızda roman, masal, destan, hikâye gibi türler üzerinde incelenen arketipsel kuram, İkinci Yeni şiirindeki sembol ve imge yoğunluğundan dolayı kuramın şiir üzerinde çalışılma gereği görülür. Cumhuriyet devri Türk edebiyatının önemli bir akımı olarak kabul gören İkinci Yeni şiiri, birçok yeniliği beraberinde getirir. Sürrealizm, humor, ironi, imge yoğunluğu, anlamsız şiir bunlardan bazılarıdır. Bu şiir akımında yer alan Cemal Süreya, Sezai Karakoç, Edip Cansever, Turgut Uyar, İlhan Berk ve Ece Ayhan edebiyat çevrelerince benzer özelliklerle okura yansıtılır. Bu şairlerin şiirleri arketipsel yönden birçok ortak ve zıt davranışlar barındırır. Özellikle cinsellik, yeniden doğuş, kahraman, bilge adam, anima ve gölge arketipleri İkinci Yeni şiirinde sıklıkla rastlanan arketiplerdendir. Bunların içindeki 'kahraman' arketipi, kuramın bir artçısı kabul edilen Joseph Campbell'ın yaklaşımıyla ele alınır. Kahramanla beraber şiirlerde yer alan diğer iki arketip: gölge ve anima arketipleridir. İnsanoğlunun kadınsılık yönünü ortaya koyan anima arketipi anneyi, kadını, sevgiliyi, cinselliği ve iyiliği beraberinde getirir. Gölge arketipi ise anima arketipinin karşıtı olan özelliklere sahiptir. Gölge, insan 'persona' sında kötülüğe hizmet etmektedir. Semboller ve birçok diğer arketip gölge ile animal duyguların çatışmasıyla ortaya çıkar. İkinci Yeni şiirinde sembollerin ortak anlamları görülmekle beraber bireysel farklılıkları da olabilmektedir. Arketipsel eleştiri yöntemiyle İkinci Yeni şiirini incelemek, özgün bir yaklaşım okura sunacaktır. Çalışmanın edebiyat, psikoloji arasındaki ilişkiyi ortaya koymada da farklı bir okuma oluşturacağı kanaatindeyiz.

The archetypal theory put forward by Carl Gustav Jung for the first time takes place in the literature criticism. From the theory searching the common behaviors of human being, the authors like Frye, Fiedler and Bodkin are also mentioned in literature. The archetypes, which are a product of collective unconscious, are embodied through mythology and symbolism. The theory, which is a product of contrasts, is used as a criticism in genres such as novel, story, tale and poem. The second new poetry considered as an important movement of the Turkish literature of Republic Period, brings along a lot of novelties. Surrealism, humor, irony, image density, pointless poetry, the conception of not writing poetry for the public are some of them. Cemal Süreya, Sezai Karakoç, Edip Cansever, Turgut Uyar, İlhan Berk and Ece Ayhan who are mentioned in this conception of poetry, are reflected to readers with similar features by literary circles. The poems of poets carry many examples in archetypal terms. Especially, sexuality, rebirth, hero, wise man, anima and the archetypes of shadow are frequently encountered in the second New Poetry. The archetype of ''hero'' is talked over with the approach of Joseph Campbell who is accepted as an improver of the theory. With heroes, the other two archetypes in poems are archetypes of shadow and anima. The archetype of anima that reveals the feminine aspect of human being brings along mother, woman, love, sexuality, and goodness. The shadow archetype has opposite features of anima. The shadow serves badness in human 'persona'. Symbols and many other archetypes come to exist with the conflict of shadow and anima senses. The common meanings of symbols appear in The Second New Poetry and there may also be individual differences. Analyzing The Second New Poetry with the perspective of archetypal critique will present an original approach to reader. This study creates a different reading to reveal the relationship between literature and psychology.