The Tradition of Adab in Islam and Attâr’s Pendname

Abstract

Çalışmamızın amacı, İslâm'da edep kültürünün tarihsel süreci ve Feridüddin Attâr'ın ?Pendnâme? isimli didaktik eserin ahlâkî öğütlerini tespit ederek ortaya koymaktır. Öncelikle ahlâk felsefesinin ne olduğu üzerinde durulmuş, ahlâk ve etik kavramlarının tanımları yapılmıştır. İslâm düşüncesinde ahlâk ve bazı filozofların ahlâkî görüşleri incelenmiştir. İslâm'da edep kültürü üzerinde durulmuş, ahlâk ve edep kavramlarının çeşitli tanımları yapılmış ve bunlarla ilgili yazılmış eserler tesbit edilmiştir. Bazı ayet ve hadislerle İslâm da ahlâkın önemi ortaya konmuştur.Edep, birçok anlamda kullanılmakla beraber İslâm ahlâk kültüründe, şu anlamlarda kullanılmaktadır. Bir toplumda örf, âdet ve kural hâlini almış iyi tutum ve davranışlar veya yakın anlamda bunları kazandıran bilgiler şeklinde tarif edilmiştir. Edep kitaplarında edep teriminin iyi bir eğitimle kazanılmış karakter disiplini, takdire değer hareketler, toplum içinde çeşitli kesimlerin birbirlerine karşı takınmaları gereken ve daha sonra ?âdâb-ı muâşeret? denilecek olan medeni ve ahlâki davranış tarzları ve bu hususlarda gerekli olan pratik bilgiler hakkında kullanıldığı görülür. Edep, İslâm'ın güzel saydığı söz ve davranışlardır. Bu itibarla edep hayır, zerâfet, usluluk ve güzel ahlak demektir.Pendnâme'nin birinci bölümünde, eserdeki dînî ve tasavvufî unsurları tespit ederek, bunlar üzerinde ayrıntılı olarak durulmuştur. İkinci bölümde, eserdeki ahlâki unsurların tespitine çalışılarak o dönem insanında olması ya da olmaması gereken özellikler belirlenmiştir. Üçüncü bölümde, Attâr'ın yoksulluk ve fakirlik hakkındaki tavsiyeleri incelenmiştir. Dördüncü bölümde ise eserdeki diğer bazı fazîlet ve rezîletlerin tespiti yapılarak bunlar üzerinde durulmuştur. Sonuç ve değerlendirme kısmında ise genel bir değerlendirme yapılmıştır.Anahtar kelimeler: Ahlâk felsefesi, Ahlâk, Etik, Edep, Pendname, Erdemler, ErdemsizliklerThe aim of this study is , firstly, the analysis of the adab literature (good manner) in Islam and its historical background and, secondly, the examination of the didactical work of Faridüddin al-Attâr, Pendname, especially the moral advices in it. In this work, special attention was given to what the moral philosophy is. The definition of morality and ethics are also given. Then the subject of morality and the idea of Islamic hilosophers on this subject are dealt with. Having given the list of the works on morality and good manner, the structure of these works are analysed. In addition, the significance of the moral values in the Qur?anic verses and Prophetic sayings are put forward.Though used diffrently, the term adab in Islamic literature is as follows: customs and traditions in a society, good manners and knowledge leading to these behaviours. In adab literature it is stated that the term adab signifies the disciple of the personality, the attitudes worthy of praise, the socially accepted good behaviours and practical knowledge leading to these behaviours. Adab (good manner) is that which Islam accepts as good. Therefore adab means good deeds, well-behaving.In the first chapter of Pendname, the religious and mystical issues are analyzed in detail. In the second chapter, the etchical subjects, namely good behaviours and bad behaviours are examined. In the third chapter, the advice of Atar regarding poverty is scrutinized. In the fourth chapter, other good manners and bad manners are dealt with.KEYWORDS:Moral Philosophy, Morality, Ethic, Adab (good manner), Pendname, Virtue