Serbest Cumhuriyet Fırkası Karadeniz Teşkilatlanması ve 1930 Belediye Seçimleri

Abstract

Cumhuriyet rejimi ilan edildikten sonra demokrasinin bir gereği olan çok partili hayata geçiş süreci Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurulmasının ardından denenmeye başlandı. Dönemin bulunduğu şartlar bu fırkanın kısa ömürlü olmasına neden olmuş ve fırka kapatılmıştı. Bu denemenin ardından uzun bir süre demokratik bir girişimde bulunulmamıştı. 1929 yılına gelindiğinde tüm dünyayı etkisi altına alan ekonomik kriz ülkemizde de etkisi oldukça şiddetli olmuştu. Ekonomik krizin ülkemizde ortaya çıkardığı ekonomik ve toplumsal sorunlar giderek artmış ve bu da tepkilere yol açmıştı. Gazi Mustafa Kemal gerek hükümetin denetlenmesi gerekse buhranın yıkıcı etkilere çözüm bulunması adına kendi isteği doğrultusunda bir parti kurulması için girişimlerde bulundu. Gazi Mustafa Kemal'in bu kararın ardından Türk siyasi hayatında ikinci muhalefet partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası, Fethi (Okyar) Bey tarafından 12 Ağustos 1930 tarihinde kuruldu. Liberalizmi savunan SCF özellikle kıyı kesimlerinde etkili olmuş ve iktidar fırkasının yanlış yönetimini eleştiren çoğu muhalif kesim SCF'yi desteklemişti. Ele aldığımız bu çalışmada hedefimiz SCF teşkilatlanmasının Karadeniz Bölgesinde gösterdiği hareketliliğin sosyo-ekonomik ve toplumsal yapısını inceleyerek aktarmaktır. SCF, kurulduktan kısa bir süre sonra teşkilatlanma faaliyetlerine başlayıp, hemen ardından o dönemde ilk defa uygulanacak belediye seçimlerine katılma kararı alması SCF'nin dönemin IV iktidar fırkası olan Cumhuriyet Halk Fırkas'nın baskı ve engellemelerine neden olmuştur. Türkiye'nin zorlu şartlarında kurulan SCF çeşitli propaganda suçları ile kendini kısa süre içerisinde feshetmek zorunda kalmıştır. Buda ülkemizin demokrasiye geçişi için yeteri kadar gerekli bir ortamın oluşmadığını bizlere göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Serbest Cumhuriyet Fırkası, Karadeniz Teşkilatlanması, 1930 Belediye Seçimleri, Samsun, Giresun, Kastamonu Teşkilatlanması.

After the republican regime was proclaimed, the transition to a multiparty system, which is the basic requirement of democracy, began to be tested after the establishment of the Progressive Republican Party. The conditions of the period caused this sect to be short-lived and the sect was closed. After this trial, there was no democratic attempt for a long time. In 1929, the economic crisis, which affected the whole world, had a very severe effect in our country. The economic and social problems caused by the economic crisis in our country gradually increased and this led to reactions. Gazi Mustafa Kemal made attempts to establish a party in line with his own will in order to control the government and to find a solution to the devastating effects of the crisis. The Free Republican Party, which became the second opposition party in Turkish political life after this decision by Gazi Mustafa Kemal, was founded on August 12, 1930 by Fethi (Okyar) Bey. The SCF, which defended liberalism, was especially influential in the coastal areas, and most opposition groups that criticized the mismanagement of the rulingparty supported the SCF. Accordingly, the purpose of this study is to examine and convey the socio-economic and social structure of the mobility of the SCF organization in the Black Sea Region. The SCF started its organizational activities shortly after its establishment, and its decision to participate in the municipal elections to be held for the first time at that time caused the pressure and restrictions against the SCF by the CHF, the ruling VI party of at the time. Established under difficult conditions of that time in Turkey, SCF had to dissolve itself in a short time following various propaganda crimes. This has shown us that there were not enough suitable conditions and setting for Turkey's transition to democracy. Key Words: Free Republican Party, Black Sea Organization, Municipal Elections of 1930, Samsun, Giresun, Kastamonu Organization