Hac Seyahatnamelerinde Şiir: İbnu’t-tayyib Eş-şarkî’nin Er-rihletu’l-hicâziyye Adlı Eseri Örneği

Abstract

İslam öncesi dönemde, Araplar seyahat anılarını sözlü olarak iletmekleyetiniyordular, bu yüzden onları yazılı metinlere kaydetmediler. İslamiyet’in gelmesiyle Araplar devletleştiler ve yazı diline ilgi duyup bilgi ve kültürlerini yazılımetinlere dönüştürdüler. Böylece daha önce sözlü olarak anlatılan ve kuşaktankuşağa geçen kültür, yavaş yavaş yazıyla tanıştı. Bunun üzerine, farklı amaçlariçin yapılan yolculukların hatıraları, bulgular ve yolcuların yaşadığı olaylar, seyahat döneminden bu yana yazılı bir metin olarak ortaya çıkmaya başladı ve seyahatnameler ortaya çıktı. Farklı amaçlar için hazırlanan seyahatnameler arasındaHac Seyahat Turları öncü oldu. Arap edebiyatı hac seyahatlerinin örnekleri bakı-mından zengin olarak kabul edilir. İslam coğrafyasının pek çok yerinde, özellikleEl-Mağribu-Arabî olarak bilinen Kuzey Afrika’da ve Andalus’ta örnekler bulmakmümkündür. Bu yolculuk isimleri, bazıları yazarın kendisi tarafından yazılmış çoksayıda şiir içerir. Öte yandan, baştan sona sadece ayetler olan az sayıda seyehatname örneği vardır. 1756 yılında ölen İbnu’l-Tayyib’e ait er-Rihletü’l-Hijāziyye, şiirve beyitler açısından çok zengin bir malzemeye sahiptir. Bu örnek üzerinde seyahatnâmelerde nazım sanatı ve ilgili kasidelerin yer alış amacı ve kullanış biçimleriortaya konmaya çalışılmıştır.