Fârâbî’de Mantık Bilimine İlişkin Bazı Temel Meseleler

Abstract

Bu çalışma, Fârâbî’nin düşüncesinde bir bilim olarak mantığın mahiyeti, konusu,konumu ve yararı gibi mantık bilimine ilişkin temel meseleleri ele almaktadır.Mantık, yanlış yapmanın mümkün olduğu her yerde sahip olduğu ilkelerledoğruya yönlendiren ve akıl ile çıkarsama özelliğine sahip olan her bilgide insanıyanılmaktan koruyan bir yöntemdir. Mantığın bu işlevi onun konusundan gelir.Mantığın temel konusu ise akledilirler ve akledilirlere ilişen ikinci akledilirlerdir.İnsanın sahip olduğu bilgilerin düzen ve sistem kazanması anlamına gelenmantığın bu hususiyeti, onu tüm bilgi ve bilimlerin ölçüsü haline getirmektedir.Konusundan dolayı da mantık biliminin konumu, yani diğer felsefî disiplin vebilimlerle ilişkisi şekillenmektedir. Fârâbî’nin nazarında mantık bilimi, kimiyaklaşımların aksine felsefenin bir disiplini değildir. Kendine has konusuylamüstakil bir bilim, müstesna konusundan dolayı da tüm felsefî disiplin vebilimlerin yöntem bilimi konumundadır. Mantık bilimi, edindiği konu ve sahipolduğu konumdan dolayı felsefî ve bilimsel mevzular dahil tüm konuşma veyazışmaları yanlıştan koruyarak doğruya yöneltmek gibi üstün yararlarsağlamaktadır. Mantığın bilinmemesi durumunda ise faydaların aksine zararlarmeydana gelecektir. Bu nedenle herhangi bir alana ilişkin sistemli bir bilgikuramı, imkânsız hale gelecektir. Bilimin akledilirlerle başladığıdüşünüldüğünde, bütün bilimler içinde akledilirlerin eklentilerini konu edinenmantık, alternatifsiz bir konuma yerleşmekte ve böylelikle onun öğrenilmesikaçınılmaz olarak öncelikli hale gelmektedir.