Türkiye Türkçesinde Yönelim Metaforları: Ön-Arka

Abstract

Bu çalışmada Türkçede ön-arka yönelim metaforlarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın girişinde metafor kavramının ortaya çıkışı, tanımı ve Türkçedeki durumu üzerinde durulmuştur. Sonrasında metafor türleri hakkında bilgi verilmiş, yönelim metaforları konusunda yapılan çalışmalara değinilmiştir. İnceleme bölümünde ön-arka yönelim metaforları ele alınmıştır. Yön olarak ön ile aynı istikameti bildiren ileri, karşı, yüz; arka ile aynı istikameti bildiren art, sırt, geri gibi sözcükler de çalışmaya dâhil edilmiş böylelikle ön ve arka yönlerinin metaforik değerinin geniş ölçüde tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın sonunda başarı, dedikodu yapmama, devam etme, engel, gelecek, güçsüzlük, güvensizlik, hayat, ilgi, istek, mertlik, ölçüsüzlük/hadsizlik, önem, rehberlik etme ve torpilsizlik kavramlarının ön yönelimli; başarısızlık, dedikodu, vazgeçme, destek/yardım, geçmiş, güç, güven, ölüm, ilgisizlik, isteksizlik, namertlik, ölçü, önemsizlik, rehberlik edilme ve torpil kavramlarının arka yönelimli metaforik ifadelerle karşılandığı tespit edilmiştir. Ayrıca kötülük ve övgü kavramlarının sadece arka yönelimli; hesapsızlık/düşüncesizlik, güvenilmezlik ve kesinlik kavramlarının aynı anda ön ve arka yönelimli metaforik ifadelerle karşılandığı tespit edilmiştir.