Masal ve Efsanelerde Yaşlıların Öldürülmesi Motifi

Abstract

Yaşlıların öldürülmesi, uzun zamandır bilim çevrelerinin tartıştığı, bilim insanlarının bir kısmının da kabul ettiği bir olgudur. Söz konusu olgu, günümüzde “ötanazi”nin bir çeşidi olarak değerlendirilmektedir. Dünyanın çeşitli yerlerinden derlenen sözlü kültür ürünlerinde yaşlıların öldürülmesi motifiyle, bu motifin pek çok varyantıyla karşılaşılmaktadır. Söz konusu motif Avrupa’dan Asya’ya, Afrika’nın bir bölümüne kadar yayılmış durumdadır. Motifin Türk anlatılarında az da olsa kullanıldığı görülmektedir. Yaşlıların öldürülmesi, halk anlatılarında çok farklı şekillerde yer alabilmektedir. Yaşlıların öldürülmesi motifinin bulunduğu efsane ve masallarda, geleneklerin sürdürülmesi ve son bulması ekseninde anlatımın kurulduğu görülmektedir. Makalede; bireyin gelenek ve kendisi arasında kalması durumu, halk anlatılarında yaşlıların öldürülmesi motifi üzerinden ele alınmaktadır. Bu motifin dünya anlatılarında çeşitli varyantları olduğu belirtilmekte, bunların mukayesesi yapılmaktadır. Varyantların ortaya çıkış sebepleri, yaşlıların toplum içindeki rolü, yaşlanan insanların neden ölmesinin istendiği halk anlatılarındaki şekilleriyle ifade edilmektedir. Anlatılarda yaşlıların geleneklere bağlı olarak öldürülmesi, bir süre sonra bir kişinin bu geleneğe açık ya da gizli şekilde karşı gelerek sürekliliği etkilemesi, yaşlıların öldürülmesi geleneğinin ortadan kalkmasındaki rolü ele alınmaktadır. Bireyin öldürmeye dair eğilimleri, halkın bu eğilimlerdeki rolü, yaşlı bireylerin geleneklere bağlı kalmak adına ölümü kabul etmesi makalede sosyal ve psikolojik açıdan analiz edilmeye çalışılmaktadır. Makale, dünya halklarının ve özelinde insanın düşüncesinin, anlatılardaki yansımalarına küçük de olsa bir ışık tutmayı amaçlamaktadır.