The Possibility of Talking About God in İbn Hazm

Abstract

Din felsefesinin tartışmalı konularında yer alan din dili, Tanrı hakkında konuşmak diye de adlandırılabilmektedir. Din dili konusunda Tanrı başta olmak üzere O'nun varlığı, sıfatları insan ile olan ilişkisi ve mahiyeti yer almaktadır. Bunun yanı sıra Tanrı'ya atfedilen dinî söylem ve ifadeler ve bunların anlamlılığı bakımından yapılan değerlendirmeler din dilinde önemli bir konuma sahip olmaktadır. Tanrı hakkında konuşmanın imkanı üzerine Batı düşünce dünyasında hararetli tartışmalar yapıldığı gibi İslâm düşünce dünyasında bilhassa kelâm alanında da aynı duruma şahit olmaktayız. Mu'tezile, Mücessime, Dehriyye, Müşebbihe gibi itikâdi mezhepler başta olmak üzere diğer mezhepler tarafından konuyla ilgili ortaya koyulan görüşler din dili tartışmalarını ortaya koymaktadır. Tanrı hakkında konuşmanın imkanı üzerine Zâhirîlik düşüncesiyle hareket ederek görüşlerini öne süren İbn Hazm, ilâhî sıfatlar ve Tanrı'nın varlığı meselelerinde din dili tartışmalarına dolaylı olarak dahil olmaktadır. O, itikâdi mezheplerin görüşlerine dair tenkitlerini aklî ve naklî delillerle dile getirirken Tanrı hakkında konuşmanın tenzih edici şekilde imkanı olabileceği üzerinde durmaktadır. Savunduğu bu görüşün temeline ise nassları ve mantıkî ilkeleri koymaktadır. Bu çalışmamızda İbn Hazm'ın, din dili tartışmalarındaki yaklaşımını değerlendirip Tanrı hakkında konuşmanın ancak tenzihî dil ile olabileceği görüşünü günümüz din dili tartışmaları üzerinden karşılaştıracağız. İbn Hazm'ın, tenzihî dil anlayışına dair farklı yaklaşımı ve kendine has yöntemi üzerinde durmayı din dili tartışmalarına yeni bir bakış açısı oluşturacağını düşündüğümüz için bu hususu geniş tutmaya çalışacağız. Konuya ilişkin önemli hususları öne sürmeden önce onun İslâm kelâmındaki İlahi sıfatlar ve Tanrı'nın varlığı konularına dair görüşlerini ele alıp dinî metinleri anlama ve yorumlamada benimsediği Zâhirî yöntemini değerlendireceğiz. Çalışmamız, din dili tartışmalarına dair öne sürülen Batı düşünce dünyasının ve İslâm kelâmının görüşleriyle sınırlı olmakta ve İbn Hazm'ın ilgili konuya dair tavrını ortaya koymaktadır.In the controversial areas of philosophy of religion, religious language, also referred to as speaking about God, holds a significant place. In the context of religious language, topics such as God's existence, attributes, relationship with humanity, and essence are discussed. Additionally, the religious discourse and expressions attributed to God, and the evaluations of their meaningfulness, are important aspects of religious language. The possibility of speaking about God has been a subject of intense debate in both Western philosophical thought and Islamic thought, particularly in the field of kalam. Various theological schools such as Mu'tazila, Mujassima, Dehris, and Mushabbiha, among others, have contributed to these discussions with their differing views on the topic. Ibn Hazm, who follows the Zahirite perspective, also indirectly contributes to the discussions on divine attributes and God's existence. While critiquing the views of various theological schools with rational and transmitted evidence, he emphasizes that speaking about God can be done in a way that is consistent with divine transcendence. His argument is based on scriptural texts and logical principles. In this study, we will evaluate Ibn Hazm's approach to discussions of religious language and compare his view that speaking about God can only be done in a transcendental manner with contemporary debates on religious language. We will delve into Ibn Hazm's unique approach to transcendental religious language and his distinctive methodology, as we believe this will offer a new perspective on discussions of religious language. Before presenting key points related to this issue, we will examine his views on divine attributes and the existence of God in Islamic kalam and evaluate the Zahirite method he adopts in understanding and interpreting religious texts. Our study will focus on the views presented in Western philosophical thought and Islamic kalam regarding discussions of religious language and will highlight Ibn Hazm's stance on the relevant topic.