Asset in Adudüddin el-Îcî

Abstract

Kelâmın müteahhirûn dönemi, felsefenin kavram ve birikiminden faydalanması yönüyle mütakddimûn döneminden farklılık arz etmektedir. Müteahirûn dönemde felsefenin konusu olarak kabul edilen hususların birçoğu kelâmın konuları arasına girmiştir. Bunların başında varlık modları olarak da ifade edilen zorunlu varlık, mümkün varlık, mümteni' ile varlığın sahip olduğu alan itibâriyle tasnif edildiği mutlak varlık, zihinî varlık, haricî (aynî) varlık, nefsü'l-emirde varlık gelmektedir. Müteahhirûn kelâmcılara göre varlık kavramı anlaşılmadan metafiziği anlamanın imkânı yoktur. Bu sebeple onlar metafizikle ilgili eserlerine varlıkla ilgili hususları inceleyerek başlamaktadırlar. Îcî, varlık kavramının tasavvuru, var olanlar arasında ortaklığı, varlık mâhiyet ilişkisi, haricî ve zihnî varlık konularını bu bağlamda inceleme konusu yapmaktadır. O, mutlak varlık kavramını bedîhî olarak gördüğü için en bilinen kategori olması hasebiyle Allah âlem ilişkisini ve Allah'ın varlığının ispatı dâhil olmak üzere çoğu metafizik problemlerin çözüm kaynağı olarak varlık kavramını göstermektedir. Bu sebeple Îcî'nin sistematiğinde varlığın en önemli kısmını oluşturan haricî varlığın zorunlu ve mümkün varlık çeşitleri incelenmiştir. Bu tezimizdeki amacımız Îcî'nin varlık problemine yaklaşımı, getirdiği deliller, varmak istediği sonuçları yakalamaktır. Îcî'de dâhil olmak üzere bütün müteahirûn kelâmcılar her ne kadar felsefenin kavramlarını kullanarak sistemlerinde gözle görülür bir dönüşüm yapmışlarsa da kâdir-i muhtar Allah anlayışından vaz geçmedikleri gibi âlemdeki olgu ve olayların mutlak bir sebep-sonuç ilişkisi içinde geliştiğini reddetmişlerdir. Bu sebeple onlar âlemin yoktan yaratıldığını açıkça ifade etmişlerdir. Anahtar Kelimeler: Kelâm, Îcî, Varlık, Vâcib, Mümkün, İlliyet.

The latent period of theology differs from the premeditated period in that it benefits from the concepts and knowledge of philosophy. Many of the issues that were accepted as the subject of philosophy in the later period became among the subjects of theology. The most important of these are necessary existence, which is also expressed as modes of existence, possible existence, mumteni' and absolute existence, in which existence is classified according to the field it has, mental existence, external (in kind) existence, necessitated existence. According to mutaahhirun theologians, it is not possible to understand metaphysics without understanding the concept of existence. For this reason, they begin their works on metaphysics by examining issues related to existence. In this context, Ici examines the concepts of existence, partnership among existing things, the relationship between existence and essence, and external and mental existence. Since he sees the concept of absolute existence as self-evident, he shows the concept of existence as the source of solution to most metaphysical problems, including the relationship between Allah and the universe and the proof of Allah's existence, as it is the most well-known category. For this reason, the necessary and possible existence types of external existence, which constitute the most important part of existence in Ici's systematics, have been examined. Our aim in this thesis is to capture Îcî's approach to the problem of existence, the evidence he brought, and the conclusions he wanted to reach. Although all modern theologians, including Ici, made a visible transformation in their systems by using the concepts of philosophy, they did not give up the understanding of Allah as the Almighty Allah and denied that the phenomena and events in the world developed in an absolute cause-effect relationship. For this reason, they clearly stated that the universe was created from nothing. Key Words: Kalam, Ici, Existence, Necessary, Possible, Causality.