Dede Korkut Hikâyelerinde Van Gölü Havzası Söz Varlığı

Abstract

Dede Korkut Hikâyeleri, gerek Türk edebiyatı, gerek Türk dili ve gerekse Türk tarihibakımından eşsiz bir öneme sahiptir. Onu bu denli başarılı ve önemli kılan, daha başlangıçtasözlü bir edebiyat ürünü iken, neredeyse bütün Türk toplumlarında mutlaka uyulmasıgereken kanun kitabı ya da yazılı olmadığı hâlde neredeyse tereddütsüz uyulması gerekenbir “anayasa” yerine konmuş olmasıdır. Ayrıca okuyucu Türk topluluklarının nerede, nasıl,hangi şartlarda, hangi coğrafyada yaşadıkları hakkında fazlaca bir bilgiye sahip olmasa da,bu hikâyeler sayesinde yeterince bilgi sahibi olmak imkânına ermektedir. Hatta bu topluluklarınnasıl yaşadıkları, komşuluk ilişkilerinin neler olduğu; çocuklara, eşlere, yaşlılara;kısaca toplumun her ferdine karşı davranışların nasıl olacağı belirtilirken, obanın örf veâdetleri hakkında bize çok önemli bilgiler sunulmaktadır. Bununla birlikte, eserde, aile bağlarınınsağlamlığına dikkat çekilerek; anne, baba, oğul ve eşler arasında sevgi ve saygıyadayanan düzeyli ilişkilerden örnekler verilmektedir. XV. yüzyılın ortalarında yazıya geçirilmişolan bu hikâyeler, dildeki Türkçe kelimelerin yoğunluğu bakımından paha biçilmezbir yere sahiptir. Bu eserde kullanılan dil,-bazı ses değişiklikleri bir tarafa bırakılırsa- neredeysebugün bile Anadolu’da halkın konuştuğu, yabancı dillerden etkilenmemiş, halkınrahatlıkla anladığı saf ve duru bir Türkçedir. Türk edebiyatında, Türk dilinde ve hatta Türktarihine bu denli köklü bir yere sahip olan böyle bir eserden coğrafyamızın da etkilenmemeside mümkün değildir. Hatta denebilir ki bu coğrafyada kaybolmaya yüz tutmuş; bilinenve yaygın anlamlarının yanında yeni anlamlar kazanan kelimeler, bu hikâyelerde o günkügibi aslî şekilleriyle yaşamaktadır. Dünden bugüne etkileri, bu eserin değerini bir kat dahaartırmakta; değerine değer katmaktadır. Böylece Dede Korkut hikâyeleri, Türk topluluklarınıngeçmişine ışık tuttuğu gibi, geleceklerini de aydınlatacaktır.