Stone Decoration in Monesteries and Churches in Bitlis Center and Tatvan Distirct

Abstract

Süsleme, geçmişten günümüze kadar uygarlıkların varlıklarını ebedi kılabilme düşüncesini barındıran estetik bir olgu olmuştur. Bu bağlamda sadece yer aldığı yüzeyin estetik etkisini artıran bir uygulama olarak kalmamış aynı zamanda insanın kendini dışa vurduğu sembolik ifade biçimlerinden biri olmuştur. Tarihe tanıklık etmiş insanoğlunun yaşamını ve inancını, sonsuz kılmıştır. Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Bitlis, sahip olduğu coğrafi konumdan dolayı çok eski dönemlerden itibaren insanların zorunlu olarak kullandığı bir güzergâh olmuştur. Doğu Anadolu'yu Güneydoğu Anadolu'ya bağlayan bir güzergâh üzerinde yer alan şehir, seyyah ve araştırmacıların da ilgisini çekmiştir. Bitlis'in doğuda İran, kuzeydoğuda Kafkasya ve batıda Orta Anadolu bölgeleri arasında yer alması, aynı zamanda göç ve savaşların yaşandığı bir coğrafya olmasına sebebiyet vermiştir. Bu sebeple bölge sürekli bir kaos durumunda olmasına rağmen sanat ve kültür ortamı canlılığını hiç kaybetmemiş, göçlerle gelen yeni kültürlerle tanışma ortamı bulmuş, bu canlılığın devam etmesine büyük etki sağlamıştır. Bitlis ilinde geçmişten beri yaşayan Ermeniler, bölgede manastır ve kiliseler inşa etmişlerdir. Bitlis'in mimari dokusu hakkında birçok yerli ve yabancı bilim insanı tarafından araştırma yapılmıştır. Ancak bu çalışmada ele alınan kilise ve manastırların taş süslemeleri hakkında yeterli düzeyde çalışma bulunmamaktadır. Hıristiyan Dini Mimari eserlerinin yerinde incelenmesi, araştırılması ve bir bütün halinde bölgesel ve tarihsel bağlamda değerlendirilmesi, sanat tarihi metotları ve sanat tarihi bilim disiplini çerçevesinde incelenerek bilim dünyasına kazandırılması tezin asıl amacı olmuştur. Yapıların mimari özelliklerine değinildikten sonra ağırlıklı olarak kilise ve manastırlarda bulunan taş süslemeler incelenmiştir. Öncelikli olarak araştırma konusu olan bu yapılar hakkındaki çalışmalar, yapıların tarihsel süreçte günümüze gelene dek ne durumda oldukları hakkında bilgi sağlamaktadır. Literatür taraması sonucunda ele alınan yapılar hakkındaki çalışmaların, özellikle süsleme açısından oldukça dar kapsamlı olduğu görülmüştür. Bu sebeple, bu çalışma, Bitlis merkez ve Tatvan ilçesindeki yapıların, süsleme açısından ele alan özgün bir çalışma olmasından dolayı önemlidir.

Ornamentation has been an aesthetic phenomenon that includes the idea of making the existence of civilizations eternal from the past to the present. In this context, it has not just been an application increasing the aesthetic effect of the surface on which it is located, but also one of the symbolic expression form in which people express themselves, making the life and belief of human beings who have witnessed history eternal. Bitlis, located in the Eastern Anatolia Region, has been a compulsory route for people since ancient times due to its geographical location. Located on a route connecting Eastern Anatolia to Southeastern Anatolia, the city has also attracted the attention of travelers and researchers. The fact that Bitlis is located between Iran in the east, the Caucasus in the northeast and Central Anatolia in the west has also caused it to be a geography where migration and wars took place. For this reason, although the region has been in a state of constant chaos, the art and culture environment has never lost its vitality, and it has found an environment to meet new cultures that came with immigration, and this has been a major factor in the continuation of this vitality. Armenians, who have lived in Bitlis since the past, have built monasteries and churches in the region. Many local and foreign scientists have done research on the architectural texture of Bitlis. However, there are not enough studies on the stone decorations of the churches and monasteries which was dealt with in this study. The main aim of the thesis is to examine, research and evaluate the Christian Religious Architectural works in a regional and historical context as a whole, and to bring them to the scientific world by examining them within the framework of art history methods and the discipline of art history. After mentioning the architectural features of the buildings, the stone decorations found in churches and monasteries were examined. Studies on these structures, which are primarily the subject of research, provide information about the state of the structures in the historical process until today. As a result of the literature review, it has been seen that the studies on the structures discussed are quite limited, especially in terms of decoration. For this reason, this study is important because it is an original study that deals with the decorations of the buildings in Bitlis center and Tatvan district.