Browsing by Author "Öztürk, Murat"

Now showing 1 - 13 of 13

Bahrî's Letaifname (Reviev-text-glossary)
(2019) Vuran, Yusuf; Öztürk, Murat
Sözlüklerde 'insanları güldüren, neşelendiren hoş ve güzel söz, özellikle şaka, espri' olarak ifade edilen letaifnamelerin yapılan tanımlamalarında genel olarak hikmet yönü ön plana çıkarılmış, 'ince anlam' vasfı vurgulanmıştır. Letaif mecmuaları ise bu türden hikayelerin toplandığı kitaplara verilen genel isimdir. Letaifnameler, oldukça zengin muhtevasıyla sadece klasik edebiyatın pek çok tür ve şekline örneklik oluşturmamakta aynı zamanda halk edebiyatı, Türk dili, halk bilimi, sosyoloji, tarih gibi alanlarda çalışanlar için kaynaklık oluşturmaktadır. Bu çalışmamızın başlıca amacı Bahrî'nin Letaifnamesi'nin, elimizde bulunan Milli Kütüphane, Topkapı Sarayı, İstanbul Üniversitesi I ve İstanbul Üniversitesi II yazmalarını karşılaştırarak edisyon kritiğini yapmak ve eseri müstensihlerin yapmış olduğu muhtemel hatalardan arındırmaktır. Çalışmamızın giriş olarak adlandırdığımız birinci bölümünde, klasik edebiyatımızda mizah ve letaif konusu irdelenmiş, ikinci bölüm olan inceleme kısmında Bahri'nin Letaifnamesi çok yönlü olarak ele alınmıştır. Çalışmamızın asıl kısmını oluşturan üçüncü bölümde ise eser, dönemin dil özelliklerine sadık kalınarak, çeviriyazı ve tenkitli metin kuralları çerçevesinde, Latin harflerine çevrilmiş ve nüshalar arasındaki farklılıklar, dipnotlarla belirtilmiştir. İlgililerin çalışmamızdan istifadesini kolaylaştırmak amacı ile tezimizin sonunda eserde geçen kelimelerin çoğunluğunu içeren bir sözlüğe yer verilmiştir. Sonuç olarak bu çalışmamızla Osmanlı dönemi eserlerinden biri gün ışığına çıkarılmış, incelenmiş, eserin en kapsamlı ve orijinal metni ortaya konulmaya çalışılmış ve ortaya çıkan metinle sosyal bilimlerin çeşitli alanlarında çalışan araştırmacılara kaynak oluşturulmuştur.
Based on the Divans of Some Sufi Poets, the Concept of Insan-I Kamil in Terms of Its Relationship With Root Values
(2024) Erdemir, Nesrullah; Öztürk, Murat
Milletlere kimlik kazandıran unsurlardan biri değerlerdir. Kendi değerine sahip olmayan toplumların sağlam bir kimlik oluşturmaları da beklenmemektedir. Milletlerin sahip olduğu değerler onları disiplin içinde tutmuş, yaşadıkları olaylar karşısında daha güçlü olmalarını sağlamıştır. Dolayısıyla burada kastedilen değerler yalnızca terbiyeye dair bir telkin olmayıp aynı zamanda kimlik oluşturma sürecini içine almaktadır. Toplumlar tarih boyunca değerler eğitimi için farklı arayışlar içinde olmuş ve kimliklerini oluşturan değerleri en iyi şekilde nasıl aktaracaklarının yollarını aramışlardır. Bu noktada edebiyat hep önemli bir yere sahip olmuştur. Bizim kültürümüzde de edebi eserler değerlerin aktarımında etkili araçlardan biridir. Günümüz şartlarında okullar ve burada öğrencilere sunulan edebi eserler yoluyla değerlerin öğrenciye ulaştırılması amaçlanır. Bu bağlamda çalışmamızda XIV. yüzyıldan başlamak üzere XX. yüzyıla kadar geçen sürede bazı sûfi şairler tarafından yazılmış divanların, 2018 Türk dili ve edebiyatı dersi öğretim programında yer alan 10 kök değeri içerme durumu incelenmiş ve bu değerlerin insan-ı kâmil kavramıyla ilişkisi belirlenmiştir. Veri toplama aracı olarak 13 sûfi şairin divanı ve 2018 Türk dili ve edebiyatı dersi öğretim programı incelenmiştir. Bu inceleme yapılırken nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. İncelenen divanlarda elde edilen veriler öncelikle 10 kök değere göre değerlendirilmiş olup şiirlerin bu değerleri bulundurma durumu belirlenmiştir. Daha sonra bu şiir örneklerinin insan-ı kâmil kavramı ile olan ilişkisi belirlenmiş ve değerlerin çalışmaya olan katkısı ortaya çıkarılmıştır. İncelenen şiirlerden çalışmaya uygun olanlar tespit edilmiş, bu şiirlerde kök değerler ve insan-ı kâmil ilişkisi ortaya çıkarılmıştır. Yapılan okumalar ve değerlendirmeler sonrasında insan-ı kâmil kavramı ve kök değerler ilişkisini yeteri düzeyde ortaya koyacak şiir örneklerinin bulunduğu tespit edilmiştir. Şiirlerdeki kök değerlerin sayıca benzer bir dağılım göstermediği, bazı değerlerin fazla sayıda şiir örneğinde temsil edildiği bazı değerlerle ilgili ise çok az sayıda şiir örneğinin bulunduğu ortaya konmuştur.
Dâriye in divan poetry
(2022) Ünal, Hasretnur Köse; Öztürk, Murat
Osmanlı devleti sanatsal ve kültürel faaliyetlere her zaman önem vermiş ve sanat ve kültür icra eden sanatçıları korumak, sanatın gelişmesini sağlamak için çaba sarf etmiştir. Zaman zaman sanatçılar siyasi ve idari hadiselere paralel ürünler vermiştir. Mimari alandaki faaliyetlerin şiirsel dille ifadesi olan dâriyeler bu paralelliğin yansımasıdır. Sanat ve edebiyatla ilgilenen devlet büyükleri hamilik vasıflarını sadece edebiyatta sergilememiş, aynı durumu mimari alana da yansıtmışlardır. Yapılan faaliyetleri sanatsal nitelikle güçlendirmiş ve bunu yaşam tarzı haline getirmişlerdir. Özellikle mimari alandaki eserlerin kalıcı olmasının yanında süslü, görkemli ve ihtişamlı olmasına her zaman özen gösterilmiştir. Bu sanatsal eserler devletin gücünün ve hizmet anlayışının propagandası olduğu gibi sanatçıların sanat üretim vesilesi haline de gelmiştir. Şairler de ilgi çekici olan bu eserleri şiirlerine yansıtmaktan geri durmamış ve bunun neticesinde dâriye türü gelişmiştir. Divan edebiyatı sahasında dâriyeler önemli yer tutar. Dâriye ev ve evle ilgili anlamına gelse de edebi tür olarak kapsamı genişlemiş ve ev dışındaki mimari eserleri de içermiştir. Şairler, yaşadıkları dönemde inşa edilen köşk, kasır, cami, çeşme gibi imar faaliyetlerine de kayıtsız kalmamış, bu eserlerin yapımını ve yaptıranlarını kutlamak üzere şiirler kaleme almışlardır. Bu türün en çekici özelliği ise şiirlerde yapılan tasvirlerdir. Kimi şairlerin abartılı, kimilerinin ise daha realist betimlemeleri devrin imar faaliyetlerine ve mimari anlayışına ayna tutmuş, tarihe yardımcı birer belge özelliğine sahip olmuştur. Dâriye türü farklı nazım biçimleri ile yazılmıştır. Kaside ve kıta başta olmak üzere türün farklı nazım şekilleriyle yazıldığı da görülmektedir. Genellikle tarih düşürme türü içinde yazılan dâriyeler, yazıldıkları dönemden sonra tarihi vesika niteliği de taşır. Aynı zamanda mimari yapıların hangi tür ve tarzda inşa edildikleri hakkında bilgi verir. Bu çalışmanın amacı dâriye türünün içeriği ve kapsamı hakkında bilgi vermek, diğer edebi türlerle ilişkisini ortaya koymak, türün tarihi gelişim sürecini taranan divanlarda tespit edilen şiirlerden hareketle ortaya koymaktır. Çalışma yapılırken divanlar tarama yöntemi ile incelenmiştir. Metin tespiti ve incelemesi yöntemi uygulanmıştır. Bu çerçevede hangi tür yapılarla ilgili şiirler yazıldığı tespit edildiği ve bunlarla ilgili hangi ayrıntıların olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır. XV. asırdan XIX. asrın ikinci yarısına kadar yaşamış altmış şairin divanı taranmış, dâriye türüne dair şiirler tespit edilmiş ve örnek şiirler günümüz Türkçesine çevrilerek aktarılmıştır. Anahtar Kelimeler; dârîye, mimari, divan şiiri, bina, kasr.
Divan Şiirinde Veba
(2020) Öztürk, Murat
B൴rkaç b൴n yÕl boyunca ൴nsanlÕk tar൴h൴n൴n g|rd -÷ en korkunç salgÕn hastalÕklardan b൴r൴ olanveba, yayÕldÕ÷Õ yerlerde bazen n fusun d|rtte ç n kÕrÕp geç൴rm൴út൴r. AvrupalÕlarÕn kara |l madÕnÕ verd൴kler൴ veba ൴ç൴n OsmanlÕ toplumundaveba, taލ n veya yumurcak adlarÕ kullanÕlmÕútÕr.Yumurcak adÕ koltuk altÕ, kasÕk veya boyun g൴b൴bölgelerde yumru úekl൴nde çÕkan çÕbandandolayÕdÕr. ønsanlÕ÷Õ bu denl൴ etk൴leyen hastalÕkd൴van úa൴rler൴nce de bel൴rt൴len ൴s൴mlerle konu
Düne Övgü Güne Yergi Bağlamında Divan Şairinin Adalet ve Mazi Arayışı
(2021) Öztürk, Murat
İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerinden biri de zaman tasavvuruna sahip olmasıdır. An’da yaşayan insan, bir yandan geçmişe dönüp hafızasını yoklar; diğer yandan gelecekle ilgili hayaller kurup beklentiye girer. Onun yaşadıkları zamana yüklediği anlamı etkiler. Şairler-yazarlar ise bu hâli farklı duygular ve üsluplarla işler. Türlü psikolojik hâller, dış çevrede görülen sıkıntılar ve mutluluk vermeyen ortamlar şairi devirden hoşnutsuzluğa iter. Daha adil, daha keyifli ve huzurlu geçmiş arayışına sevk eder. Klasik Türk şiirinde de kimi şairler hayat tecrübelerine ve duygusal hâllerine göre bulundukları zamandan hoşnut olmayıp maziye duydukları özlemi kaleme almışlardır. Bu çalışmada şahsi veya toplumsal sebepler ve kaygılardan dolayı maziye övgü, hâl’e yergi içeren metinler konu edilmiştir. Bu bakımdan metinlerin hiciv ve methiye tarzlarına dair içerikleri de dikkate alınmıştır. Bu metinlerde geçmişin meşhur ve aranan şahsiyetlerine telmihler yapılmış; zaman yer yer tarih bilgisi ve bilinci dâhilinde tasavvur edilmiştir. Tespit ettiğimiz bu şiirlerin on yedinci asırda arttığı, toplumsal çözülme ve devlet idaresindeki başarısızlıkların maziye dönme arzusunu kabarttığı müşahede edilmiştir. Bu bakımdan şiirlerin tarihsel bağlamlarına da kısmi göndermeler yapılmıştır. Bu şiirlerin üretim süreci ve şairi bu temaya çeken hususlara temas edilmiştir. Şiir metinlerinin anlam çerçeveleri verilmeye çalışılmış, divan şiirinin tarihî hadiselere ayna tutabileceği örneklendirilmiştir.
The Effect of High School Students' Reading Motivation
(2023) Pınar, İzzet; Öztürk, Murat
Edebiyat eğitiminin en önemli nesnesi metindir. Metinler, okuma-yazma, anlatma ve dilbilgisi öğretiminin temel araçlarıdır. Usta yazarların kalemlerinden çıkan edebî eserlerden alınan metinler hem ders kitapları hem de kitap dışı materyal seçiminin temel elemanıdır. Yazarla okuyucu arasındaki ilişkinin de ana aracıdır. Edebiyat derslerinde okutulan metinler arasında da şiir ve anlatmaya dayalı (tahkiyevi) metinler başta gelir. Bu çalışmada edebiyat eğitiminde metnin önemine dayanarak öğrencilerin şiir ve öykü arasında ilişki kurması ve buna göre bir öğretim tutumunun ölçülmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmanın amacı öyküleştirilmiş şiirlerin lise öğrencilerinin okuma motivasyonu üzerinde ne gibi etkiye sahip olduğunu belirlemek ve öyküleştirilmiş şiirlerin okuma motivasyonuna etkisiyle ilgili öğrenci görüşlerini tespit etmektir. Bu çalışmada nicel ve nitel veri toplama tekniklerini içinde barındıran karma desen tekniği kullanılmıştır. Karma desen türlerinden de iç içe karma desen tekniği tercih edilmiştir. Çalışmanın nicel kısmında deneysel desenlerden ön test- son test, seçkisiz desen kullanılmıştır. Çalışmanın nitel bölümünde ise yapılandırılmış öğrenci görüşlerine yer verilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu 2022-2023 eğitim-öğretim yılında Van İpekyolu Cumhuriyet Anadolu Lisesinde öğrenim görmekte olan 11. Sınıf öğrencilerinden iki grup oluşturulmuştur. Her grup için 20 öğrenci (bütün sınıf) seçilmiştir. Çalışmada veri toplama aracı olarak Aydemir ve Büyüköztürk'ün (2013) geliştirdiği 'Okuma Motivasyonu Ölçeği' kullanılmıştır. 'Ölçekte 'okuma zorluğunun algılanması', 'okuma yeterliği', 'okumaya yönelik çaba/takdir edilme' ve 'okumanın sosyal yönü' olmak üzere dört faktör yer almakta ve ölçek yirmi iki maddeden oluşmaktadır. Ayrıca nitel araştırma için de 'Metin Türleriyle İlgili Öğrenci Görüş Formu' kullanılmıştır. Araştırma bulgularının nicel veri analizinde bağımlı ve bağımsız gruplarda t-testileri kullanılmıştır. Veri analizleri SPSS 23 paket programı ile analiz yapılmıştır. Nitel analizler ise öğrenci görüş formu ile yapılmıştır. Bu araştırmanın sonucuna göre öyküleştirilmiş şiirlerin lise öğrencilerinin okuma motivasyonuna yönelik ele alınan deney grubunun ön testlerinin ve son testlerinin arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark tespit edilmiştir. Deney ön test puan ortalaması (X̅= 3,27) ile deney grubunun son test puan ortalaması (X̅= 4,018) arasında önemli bir fark görülmektedir [t = 2,286 ile t=0,912 (p=0.000)]. Çalışma grubundaki öğrencilere uygulanan öğrenci görüş formuna göre öğrencilerin büyük çoğunluğu tür olarak öykü ve şiiri seçmiştir. Şiirlerin öyküleştirilmesini büyük çoğunlukla beğendikleri tespit edilmiştir. Bu tür metinlerin dönüşümünün motivasyonlarını artırdığına yönelik olumlu görüş belirttikleri tespit edilmiştir. Görüşlerine başvurulan öğrencilerin %82'si şiirlerin öyküleştirilerek verilmenin okuma motivasyonlarını artırdığı ifade etmişlerdir. Anahtar Sözcükler: şiir, metin, öykü, okuma, motivasyon.
The Effect of the Magazine Dimension of Literature on the Attitudes To Turkish Language and Literature Lessons Learned in High School
(2023) Haktanır, Murat; Öztürk, Murat
Bu araştırmada magazinsel edebiyat öğretiminin lise öğrencilerinin edebiyat dersine yönelik tutumuna etkisi incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda yapılan bu çalışmada nitel ve nicel yöntemlerin bir arada yer aldığı keşfedici sıralı karma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda ön test son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılırken nitel kısmında görüşme kullanılmıştır. Araştırma kapsamında verileri toplamak için Veyis (2015) tarafından geliştirilen ilgi, önem, kaçınma ve bilgi alt boyutlarını barındıran toplamda 27 maddelik' Türk Edebiyatı Dersine Yönelik Tutum Ölçeği' kullanılmıştır. Ayrıca araştırmacı tarafından geliştirilen yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2022-2023 eğitim öğretim yılında Van ilinde 11. sınıfta okuyan 20'si deney grubu 20'si de kontrol grubu olmak üzere toplam 40 öğrenci oluşturmaktadır. Kontrol grubuna geçerli ders müfredatı anlatılmış, deney grubuna ise seçilen sekiz sanatçının hayatının; sanat anlayışına ve eserlerine etkisi birer haftalık (toplam sekiz hafta) eğitim planıyla anlatılmıştır. Araştırmada nicel verilerin analizinde SPSS programı kullanılarak yapılmıştır. Nitel verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda magazinsel edebiyat öğretiminin lise öğrencilerinin edebiyat dersine yönelik tutumlarını olumlu anlamada farklılık oluşturduğu tespit edilmiştir. Ayrıca yazarların eser yazma süreçlerinin arka planında yaşadıkları ilginç olayların anlatımının edebiyat dersine olan ilgiyi artırdığıyla ilgili öğrenciler görüş bildirmişlerdir.
An Examination of Letâifnâmes From Perspective of Values Education
(2023) Büyükkaya, Bahar; Öztürk, Murat
Bu çalışmada letâifnâmelerin değerler eğitimine sağlayabilecekleri faydalar incelenmiştir. Çalışmanın verileri 'nitel' araştırma yöntemi kullanılarak elde edilmiştir. Çalışmada desen olarak nitel araştırma desenlerinden 'doküman incelemesi' deseni kullanılmıştır. Veriler araştırmacı tarafından oluşturulan 'Değer Belirleme Formu' yardımıyla toplanmıştır. Çalışmanın materyalini; Ahmed-i Dai'nin Mutâyebât ismiyle bir araya toplanmış şiirleri, Lâmi'î Çelebi'nin Letâifnâmesi, Şeyhülislam Feyzullah Efendi Letâifnâmesi, yazarı bilinmeyen Dürrü'l-Letaif isimli latife mecmuası, XIX. yüzyıldan alınmış 24 farklı latife metni ve Fâik Reşad'ın Külliyât-i Letaîf isimli eserleri oluşturmaktadır. Veriler betimsel analiz ilkeleri doğrultusunda analiz edilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda değer belirleme formunda yer verilen 20 temel değerin letâifnâmelerdeki işlenme sıklıkları ve 6 farklı metinde işlenme oranları belirlenmiştir. Letâifnâmelerde işlenen değerler ve bu değerlerin işlenme sıklıkları şu şekildedir: Adalet f=25 (25:6=4,16), Dostluk f=2 (2:6=0,33) , Dürüstlük f=19 (19:6=3,16), Öz denetim f=11 (11:6=1,83), Sabır f=2 (2:6=0,33), Saygı f=3 (3:6=0,5), Sevgi f=8 (8:6=1,33), Sorumluluk f=2, Vatanseverlik f=9 (9:6=1,5), Yardımseverlik f=8 (8:6=1,33), Hazırcevaplık f=15 (15:6=2,5), Empati f=16 (16:6=2,66), Nezaket f=7 (7:6=1,16), Maddiyat f=21 (21:6=3,5), İnanç f=11 (11:6=1,83), Bilimsellik f=10 (10:6=1,66), Sağlık f=2 (2:6=0,33), İnsan Onuru f=8 (8:6=1,33), Çalışkanlık f=15 (15:6=2,5), Statü f=6 (6:6=1).Letâifnâmelerin barındırdıkları değerler açısından zengin oldukları tespit edilmiştir.
Examining Mustafa Kutlu's Essay Type Works in the Context of Values Education
(2024) Yılmaz, Leman Gezer; Öztürk, Murat
Hızla değişen dünyada, toplumlar varlıklarını devam ettirebilmek için değerlerini korumak zorundadırlar. Çünkü sürekli gelişim hâlinde olan dünyada değerlerin korunması güç hâline gelmektedir. Bir toplumun huzur ve mutluluk içinde yaşamasının bir yolu da evrensel değerlere sahip bireyleri yetiştirmektir. Eğitim; değerlere sahip çıkacak, evrensel değerleri içselleştirecek bireyleri yetiştirmede önemli bir rol oynar. İnsanların dayanışma içinde olmaları, iletişim kurmaları eğitimle olur. Çünkü eğitimin işlevi sadece bilgi vermek değildir; bireyleri değişen dünyaya hazırlamak ve sahip olunan değerlerin korunması için bilinçlendirmektir. Eğitimde kullanılan edebî eserler, bireylerin bilinçlenmesi için önemli bir araçtır. Kitap okuyan bireyler, kendilerini eğitip geliştirebilirler. Edebî eserlerde yer alan iletiler, bireylerin gerçekte sahip oldukları değerleri korumalarını sağlar. Türk dili ve edebiyatı dersleri öğrencilere milli ve manevi değerleri metinler aracılığıyla aktarmada önemlidir. Mustafa Kutlu'nun, deneme türü kitapları değerleri aktarmada ve bireylere benimsetmede önemli bir yere sahiptir. Mustafa Kutlu deneme kitaplarında güncel sorunları, ülkemizde değişen değerleri sıkça işlemiş hem birey hem toplum açısından ele alarak milli ve manevî değerlerin önemini vurgulamıştır. Ayrıca Mustafa Kutlu'nun hikâyelerinin önemli bir yerinin olması, deneme türü eserlerine olan ilginin artmasına katkı sağlayacaktır. Bu çalışmanın amacı Mustafa Kutlu'nun denemelerinin değerler eğitimine katkısını incelemektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmanın materyali Mustafa Kutlu'nun 12 deneme kitabı oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından alanında uzman akademisyenlerin görüşleri ve 10 kök değer göz önünde bulundurularak ön inceleme sonucunda 20 değerin ele alındığı ''Değerler Formu'' oluşturulmuştur. Verilerin analizinde betimsel analiz kullanılmıştır. İşlenen değerler ayrı başlıklar altında incelenmiş olup değerlerin yer aldığı deneme kitabı ve sayfa numaraları belirtilerek değerleri içeren cümleler alıntılanıp yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda en çok rastlanan değerin dini değerler ve çevreyi koruma değeri olduğu; en az işlenen değerin ise sabır değeri olduğu tespit edilmiştir. Mustafa Kutlu'nun deneme eserlerinin değerleri içermesi bakımından zengin olduğu sonucuna varılmış; değerler eğitiminde yazarın bu türdeki eserlerinin de kullanılabileceği anlaşılmıştır.
Faik Reşad’ın Şiirlerinde Van
(2021) Öztürk, Murat
1851-1914 yılları arasında yaşayan Faik Reşad, Osmanlı divan şiirinin son temsilcilerinden biridir. Hikâye, biyografi, edebiyat tarihi, antoloji, dil bilgisi, ders kitabı ve sözlük gibi tür ve alanlarda çok sayıda eserin müellifi olan Faik Reşad aynı zamanda şiir mecmuası da olan bir şairdir. Hayatının iki yılını Van’da maarif müdürü olarak geçirmiş ve bazı şiirlerinde Van ve ilgili bazı unsurları konu etmiştir. Faik Reşad’ın Van’la ilgili şiirlerinde özellikle iki husus dikkat çeker. Bunlar Van’ın bahar mevsimi ve Kendirci Mahallesi ile Van valileri ve paşalarıdır. Faik Reşad, Van valilerinden Hasan ve Hamit paşalara ve Timurzade ailesinden belediye başkanlığı yapmış olan Tahir Paşa’ya kıt’a ve kaside nazım şekillerinde göreve atanmaları ve görevden ayrılmaları gibi sebeplerle şiirler yazmıştır. Birer tehniyetname veya methiye örneği olan bu şiirler bir dönem Van’da görev yapmış olan bir maarif müdürü ve paşalar arasındaki ilişkiye dair ipucu verir mahiyettedir. Faik Reşad’ın Van’ın Kendirci mahalli ile ilgili yazdığı “Kendirci” redifli gazeli de şehrin bir dönem gözde mesire yeri ve etrafına dair bilgi içermektedir. Bu makalede Faik Reşad’ın kısa biyografisi verilmiş, söz konusu şiirleri tür, şekil ve içerik açısından incelenmiş, valilerin kimlikleri hakkında kısa bilgiler verilmiş, şehrin bağ ve bahçelerinin tarih boyunca varlığına ve dikkat çekici hususiyetine dair farklı kaynaklardan özet bilgi aktarılmıştır.
Kebirì-zāde Yüsrì of Pend-nāme examination- text- dictionary)
(2019) Turun, Abdulaziz; Öztürk, Murat
Çalışma, 18. yy. müelliflerinden Kebirizâde Abdurrahman Yüsrî'nin Pend-nâme (Pend-nāme-i Kebirì-zāde Yüsrì) adlı eserinin çeviriyazıyla tenkitli metninin ortaya konulması ve içerik tahliline tabi tutulması amacıyla yapılmıştır. Süleymaniye müderrislerinden olan Abdurrahman Yüsrî, eserini 18 Kasım 1703'te tamamlayıp III. Ahmed'e sunmuştur. 1721'de İstanbul'da vefat etmiştir. Kitabın kütüphanelerde dört yazma nüshası mevcuttur. Nüshalardan birinde müellif hattından nakledildiğine dair kayıt ve o kayda göre 1819/1820'de istinsah edildiğine dair bilgi vardır. Nüshaların dördü de talik yazıyla yazılmıştır. Bu nüshalar karşılaştırılarak tenkitli bir metin ortaya konulmuştur. Çalışma dört bölüm olarak düzenlenmiştir. Birinci bölümde, ilk defa bir kitabı akademik çalışmaya konu olan Kebirîzâde Abdurrahman Yüsrî'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgiler verilmiş, bilgi kaynakları çıkarılmış, eserinin siyasetname türü içindeki yeri ve siyasetnamelerin genel özellikleriyle uyumluluğu irdelenmiştir. İkinci bölümde Pendnâme'sinin birkaç yönden tahlili yapılmıştır. Şekil, içerik, iktibaslar, dil ve üslup özellikleri bakımından Pendnâme ayrı ayrı tahlil edilmiştir, Üçüncü bölümde nüshalar tanıtılmış, Pendnâme'nin nasıl kurulduğuyla ilgili bilgilere ve Pendnâme metnine yer verilmiştir. Dördüncü bölümde de eserin bir sözlüğü hazırlanarak çalışmanın sonuna eklenmiştir. Pendnâme, mensur yazılmış klasik bir siyasetnamedir. İçinde büyük çoğunluğu Farsça olan 54 adet manzum parça da vardır. Besmele, iki mukaddime, on üç makale ve bir hatimeden oluşmaktadır. Giriş (ilk) mukaddimesi sanatlı, diğer bölümleri daha anlaşılır bir sadelikte yazılmıştır. Kadılık ve müderrislik görevlerinde bulunmuş olan Yüsrî, referanslarını daha çok dinden almıştır. Bu bağlamda eserde 35 ayet, 41 hadis, din büyüklerinden 4 söz ve 29 adet de Arapça atasözü/hikmetli söze yer verilmiştir. Yazarı devletin yönetim kademelerinde bulunmadığı için dönemiyle ilgili tarihi olaylara veya yönetim tecrübesine yer vermemiştir. Müderris olan müellifin din eksenli öğütleri bu siyasetnamede daha belirgin olarak hissedilir. Hatta bunların önemli bir kısmını kendi tasavvufi düşüncesi bağlamında dini öğütler olarak sunar. Anahtar Kelimeler: siyasetnâme, pendnâme, Kebirizade Abdurrahman Yüsrî, nasihatü'l-mülûk, nasihat, nasihatname, tahlil, inceleme, sözlük
Sürûrî's Work Called 'sharh-i Mu'ammeyât-i Mir Hüseyin' (examination-critic Text)
(2019) Öntürk, Tolga; Öztürk, Murat
Sözlüklerde 'anlaşılmaz, halledilmez şekilde güç, halli müşkül şey' manasına gelen muamma, divan edebiyatında bir insan veya herhangi bir şeyin ismini nesir veya nazım içerisinde gizlemeye denir. Muamma, Türk edebiyatına Fars edebiyatından geçmiştir. XV. asırda Ali Şir Nevâyî'nin etrafında toplanan Türk ve Fars şairleri muamma ilminde büyük incelikler göstermişlerdir. Mollâ Câmî, Ali Şir Nevâyî, Mir Hüseyin Nişâbûrî gibi şairler, muammanın tertibi ve çözümü konusundaki kaideleri geliştirmiş ve bu türün oluşmasına katkı sağlayacak muammalar söylemişlerdir. Anadolu sahasında muammanın yazılma süreci ise XVI. asırda başlar. Edirneli Emrî Çelebî, muamma konusunda üstad kabul edilir. Türk edebiyatında muamma söyleme geleneği, Fars edebiyatındaki muamma örneklerinin şerh edilmesi ile başlamıştır. Bursalı Lâmî Çelebî, Gelibolulu Sürûrî gibi isimler Molla Câmî ve Mir Hüseyin Mu'ammâyî'nin muamma risalelerini şerh ederek bu türün Anadolu'da yaygınlaşmasına katkı sağlamışlardır. Özellikle Sürûrî'nin Mollâ Câmî, Mir Hüseyin Nişâbûrî ve Ali Ker'in muammalarına yazdığı şerhler önem arz etmektedir. Tezimizde Gelibolulu Sürûrî'nin daha önce üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış olan Şerh-i Mu'ammeyât-ı Mîr Hüseyin adlı eserinin mevcut nüshalarından hareketle tenkitli metni hazırlanmış ve eser muamma söyleme ve şerh usûlleri açısından incelenmiştir. Tezin giriş kısmında şerh kavramı ve şerh edebiyatı hakkında bilgi verilmiştir. Klasik Türk edebiyatında hangi tür eserlere yönelik şerhler yapıldığı anlatılmıştır. Ardından muammanın tanımı ve kaideleri hakkında bilgi verilmiş, bu alanda yapılan çalışmalarla ilgili kısa bir literatür taraması yapılmıştır. Sonra bazı eserlerden hareketle muamma çözme kaideleri kısaca tanıtılmıştır. Tezin ilk bölümünde şâir ve şârih hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise metnin genel yapısı, metinde geçen bölümler ve muamma çözme kaideleri örneklerle birlikte tanıtılmıştır. Daha sonra şârihin şerh metodu incelenmiştir. Bu bölümde şârihin kullandığı gramer terimleri, söz varlığı, muammaları çözme teknikleri, şairler ve çeşitli terimler hakkında yaptığı değerlendirmeler ele alınmıştır. Muamma tertip etme ve çözme konusundaki kaidelerin sistemli bir şekilde anlatıldığı ve bu kaidelerin anlaşılmasını sağlayacak muamma örneklerinin verildiği Sürûrî'nin bu eseri, Türk edebiyatında muammanın gelişimini görmek açısından oldukça önemli bir yere sahiptir.
Vanlı Dîvân Şâiri Sa’dî Abdülbâkî ve Şiirleri
(2020) Öztürk, Murat; Öntürk, Tolga
18. yüzyıl divan şairlerinden olan Sa’dîAbdülbâkî Efendi, Van'da dünyaya gelmiştir.Vanlı meşhur şair Dürrî-i Yek-çeşm Efendi veFeyzî mahlası ile şiirler yazan Salih Efendi'ninbiraderidir. Şair bir aileden gelen Sa’dî Efendi,iyi bir eğitim görmüştür. Hayatının belirli birdöneminde, devletin ileri gelenleri ile iyiilişkiler kurmuştur. Başta Sultan III. Ahmedolmak üzere birçok vezir, sadrazam ve devletadamına methiyeler yazmış, onların düğün,doğum, terfi gibi olaylarına tarihler düşmüştür.Sa’dî Abdülbâkî, I. Mahmud'un emriyle İdris-iBitlisî'nin sekiz bin beyitlik Farsça Heşt Behiştadlı eserini Türkçeye tercüme etmiştir. Ayrıcaşairin Farsça ve Türkçe manzumeler kalemealdığı bilinmektedir. Şair hakkında bilgi verenkaynaklar ondan övgü ile bahsetmekte, naziksözlü ve çeşitli ilimlere vâkıf bir kişi olduğunubelirtmektedir. Şairin tezkirelerde yer alanbirkaç şiirinin dışında, bir divan veya divançesiolup olmadığı bilinmemekteydi. Şairin şiirlerikardeşi Dürrî-i Efendi'nin şiirlerinin de yeraldığı mecmuada dağınık ve çoğunlukladerkenarlarda bulunmaktadır. Bu çalışmada,bugüne kadar biyografisi ve şiirleri hakkındaetraflı bir çalışma yapılmamış olan Sa’dîEfendi'nin hayatı ve edebi kişiliği hakkında bilgiverilmiş ve şaire ait daha önce yayımlanmamışolan yirmi sekiz manzume çeviriyazıyaaktarılmıştır